ไลเคน สิ่งมีชีวิตวัดความสะอาด

ไลเคน (lichen)   คือ สิ่งมีชีวิตชนิดหนึ่ง เกิดจากการมาอยู่ร่วมกัน (symbiosis) ของรา (fungi) เรียกว่า mycobiont กับสาหร่าย (algae) และไซยาโนแบคทีเรีย (cyanobacteria) เรียกว่า photobiont (เรียก phycobiont สำหรับสาหร่าย และเรียก cyanobiont สำหรับ cyanobacteria/blue green algae) โดย mycobiont มีหน้าที่เก็บความชื้นและป้องกันอันตรายให้กับ photobiont ส่วน photobiont ทำหน้าที่สร้างอาหารและแบ่งปันให้ mycobiont ดังนั้นทั้งสองต่างเอื้อประโยชน์ซึ่งกันและกันอย่างลงตัว ทำให้ไลเคนเกิดขึ้นได้แม้ในสภาพแวดล้อมที่ไม่เหมาะสมต่อการดำรงชีวิตของฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งหรือสิ่งมีชีวิตอื่น ๆ และส่วนใหญ่เชื่อว่าการอยู่ร่วมกันของ mycobiont และ photobiont ในไลเคน เป็นแบบพึ่งพาอาศัยกัน (mutualism)            ข้อสังเกตุที่ว่าไลเคนชนิดต่างๆหายไปจากเขตเมือง และค่อยๆเริ่มปรากฏขึ้นอีก  เมื่อห่างออกไป จากเมืองนั้นเกิดขึ้นในปี ค.ศ.1866 (พ.ศ.2409) โดย Nylander ให้ความเห็นว่าการที่ไลเคน หายไปจากเมือง Jardin de Luxembourg ในนครปารีสนั้น เกิดจากมลภาวะทางอากาศ ที่ออกมาจากอาคารต่างๆ ในบริเวณนั้น ตั้งแต่นั้นมาก็มีการสำรวจและศึกษากันอย่างกว้างขวาง ถึงการที่ไลเคนหายไปจากเมืองและเขตอุตสาหกรรมเกือบทั่วโลก  ในระยะแรกเข้าใจเพียงว่า ควันจากการเผาไหม้ถ่านหินเป็นสาเหตุที่ทำให้ไลเคนหายไปจากเมือง  ต่อมาจึงรู้ว่า ซัลเฟอร์-  ไดออกไซด์  (SO2)  ซึ่งเป็นก๊าซที่ถูกปลดปล่อยออกมาพร้อมกับควันในการเผาถ่านหินเป็น สาเหตุที่สำคัญของการที่ไลเคนสูญหายไปจากเมือง หลังจากนั้นแล้วจึงได้มีการศึกษาเรื่องนี้ อย่างกว้างขวาง  ทำให้ทราบว่ามลพิษทางอากาศอื่นๆ เช่น ไนโตรเจนออกไซด์  (NOX) โอโซน  โลหะหนัก ไฮโดรเจนฟลูออไรด์ (HF)  สารอินทรีย์ รวมถึง ฝนกรด และอื่นๆ เป็นสาเหตุที่ทำให้ ไลเคนตาย และหายไปจากบริเวณที่มีมลพิษทางอากาศ  การใช้ไลเคนเป็นดัชนีบ่งบอกถึงคุณภาพ อากาศจึงได้รับความสนใจ และศึกษากันอย่างแพร่หลายในยุโรป และทวีปอเมริกาเหนือ นี่ถึงเป็นที่มาที่ว่า ไลเคนสามารถใชัเป็นดัชนีบ่งบอกคุณภาพทางอากาศใด้โดยสังเกตุจากการเปลี่ยนแปลง ที่เกิดขึ้นกับไลเคน ผลกระทบของมลภาวะทางอากาศที่มีต่อไลเคนที่ได้รับความสนใจและศึกษากันมากเริ่มมาจาก SO2 ซึ่งเป็นสาเหตุของความเป็นกรดในน้ำฝน หมอกและน้ำค้างในเมืองและเขตอุตสาหกรรมที่ใช้ถ่านหินเป็นเชื้อเพลิง ต่อมาได้มีการศึกษาถึงผลกระทบมลภาวะทางอากาศอื่นๆเช่น NOX, O3  และโลหะหนักด้วยที่มีต่อไลเคน  อ้างอิง : http://joomlas.ru.ac.th/lichen/index.php/lichen/what